Eerdere gerelateerde pagina's: Verstrooid vliegtuig 1, Paalzitten, Dubbelmonument (recent)
Historie, opinie
Afgedwongen teraardebestelling
Zes bemanningsleden uit de boven Molenaarsgraaf neergeschoten Lancaster vonden eind mei 1944 hun laatste rustplaats op de begraafplaats achter de NH Kerk. De bevolking dwong dit af. De bezetter haatte de vliegeniers omdat ze het vaderland plat bombardeerden. Het Duitse commando verbood eerst om de lijken te begraven, de dorpsbewoners vonden dat onacceptabel en organiseerden toch een teraardebestelling. Ceremonie werd verboden, maar zodra de Duitsers waren vertrokken, werd een kruis met de zes namen geplaatst.
Drie Britse grafstenen staan daar nu, bijna tegen elkaar aan. Op elk twee namen. Nooit eerder gezien op erevelden. Met de kerk als achtergrond zijn de drie stenen bijna nietig. Het zouden 'burgergraven' kunnen zijn, terwijl zes stenen wel herkenbaar zijn als oorlogsgraven.
Omdat er in mei 1944 geen tijd was om ruime graven te delven? Wat de verklaring moge zijn, er komt vlakbij een prachtig gedenkteken. De wijze waarop Molenaarsgraaf en Brandwijk een dubbelmonument gaan realiseren is een mooi, apart eerbetoon aan die jongens.
'Stadse'dorpskerk
Bovendien, ze liggen op een prachtig kerkhof. Die vijf eeuwen oude kerk zou niet misstaat in een historische stadskern en is enorm in een polder. De Alblasserwaard, met zijn befaamde afwateringen in Kinderdijk, moet in de late Middeleeuwen welvarend zijn geweest.
Dan het toegangshek. Doodskoppen kijken je op de zijkanten aan als je binnen komt. Dankzij een glansverf glimmen ze je toe. Echte schedels zijn dof, deze stralen bij elke kist die passeert.
Het zwart domineert bij aankomst omdat je dan de schaduwzijde ziet. Daaronder twee keer twee gouden vleugels. Ze schitteren voor wie in de middagzon vertrekt. Eerst zag ik ze aan voor engelen. In een ingezoomde foto herkende ik gevleugelde zandlopers, vaker ornamenten op begraafplaatsen.
Opnieuw dus: Memento Mori dus, zeker als je in 1944 in een bommenwerper over Duitsland vloog. Morbide, maar ook mooi, ik vind het hek kunst, in de geest van Jeroen Bosch.
De beste plek
Bij de voorlichting is veel gediscussieerd over de plek van het monument. Omdat het vliegtuig verpulverde en brokstukken verspreid over Molenaarsgraaf en Brandwijk vielen, bleek het café aan de Brandwijkse zijde de beste keuze. Café Boerenklaas staat tegenover de kerk. Met de Graafstroom ertussen, de grens tussen de twee dorpen. Iedereen leek me content.
Doodstil was het toen de 82-jarige Marius Mourik vertelde. Hij had op die 22’ste mei 1944 alles gezien en onthouden. Zoals een los geslagen vliegtuigwiel dat eindigde tegen de deur van Boerenklaas en een forse deuk achter liet. Best spannend voor een schooljongen, verschrikkelijk als de tienjarige ogen later twee lijken van de vliegtuigbemanning bij zijn huis zien.
Deze diepe emoties had hij onder controle, wel leek hij ze te ontladen met veel wijde en wijzende gebaren.
Foto kruisplaatsing Molenaarsgraaf: Fotoarchief Arjan Wemmers
opgegraven 'prop': Dick Bons
Impressies: Antoine de Zeeuw, op basis van ontwerp van kunstenaar Paul Pallandt.
Volgende hoofdstuk: familie