Een postume dankbetuiging
De Eisenhower Certificate is één van de mooiste onderscheidingen, inhoudelijk maar ook om te zien. Deze is postuum toegekend aan Ton Bons na bewezen hulp aan vliegtuigbemanningen. Bijbehorende documentatie is summier, maar voldoende om te stellen dat hij bij tien begeleidingen en ontsnappingen van vliegeniers betrokken was.
Eisenhower was destijds algemeen opperbevelhebber van de geallieerde strijdkrachten in Europa, maar de oorkonde met zijn naam is wellicht alleen toegekend voor redding van Amerikanen. Eisenhower tekent in naam van zijn president.
Pilotenhulp is een verzamelnaam voor hulp aan alle met de parachute tijdig uit een kapot geschoten vliegtuig gesprongen bemanningsleden, zoals boordschutters en bommenrischers. Nicht Monique kreeg het certificaat van haar vader Co, de broer van Ton.
Gelukkig horen bij de certificate ook twee lijsten. Sober, wellicht in 1945 in haast samengesteld omdat deze informatie al voldoende was om het eerbewijs aan de nabestaanden te geven.
Op basis van data in de twee formulieren blijkt dat Ton Bons na zijn vlucht uit het Sallandse actief bleef in de pilotenhulp. In het voorjaar van 1944 bracht hij als tijdelijke Sallander vier piloten van Zwolle naar zijn ouderlijk huis in Amsterdam. Het tweede formulier is eigenlijk te summier, maar het gaat om tien ‘geïdentificeerde’ ontsnappingen aan de Duitsers op naam van A.P Bons. Witte de Withstraat te Amsterdam lag op hun doorgangsroute naar de vrijheid, twee typefouten zijn van geen belang. Waarheen daarna? Het zuiden was al bevrijd, dus een Biesbosch crossing is een mogelijkheid.
Piloten zouden in elk geval in oktober van 1944 van een gevaarlijke gastvrijheid genieten in huize Bons, enkele uren, soms dagen, al zou piloot Leone 17 dagen daar zijn geweest. Wel zo snel mogelijk verder om de pakkans te verkleinen. Bovendien waren deze ervaren vliegers waardevol voor de laatste oorlogsmaanden en moesten dus zo snel mogelijk naar 'huis'.
In elk geval bleef Ton Bons ook na zijn vlucht uit Salland pilotenhelper. Monique beschrijft kort een deel van zijn werk: ,,Ton en een piloot reisden met de trein, waarbij de piloot een document had dat hij doofstom was. Zo hoefde hij niet te praten bij een controle.’’
De foto van generaal en president Eisenhower komt uit de site van de USArmy.
Bij mijn tweede bezoek aan het Niod bleek dieper archievenonderzoek fors tegen te vallen. Informatie uit het segment ‘pilotenhulp’, 2,5 meter op een totaal van 2,5 kilometer Niod-archieven, lijkt moeilijker bereikbaar dan ingebonden kranten zoals De Zwerver. De mate van digitale ontsluiting speelt ook duidelijk een rol.
Bij leven en welzijn wil ik meer informatie vergaren over de piloten en helpers. Bij het Niod, in Ommen, desnoods in Angelsaksische archieven. In een 'werkvakantie' met meer ervaring in archievenresearch om uitgewerkter documentatie te vinden. In de komende vijf jaar.
Volgende pagina: Naam Ton weggevallen
Volgende pagina gerelateerd aan deze: Enkelvoudige hulp piloot