Er bestaat geen overvloed aan in de oorlog gemaakte foto's van gewapende verzetsgroepen, concludeerde ik na een paar uur googelen. 

Vooral naoorlogse verzetsfoto's

Digitaal bladerend door sites over Hannie Schaft, Gerrit van der Veen en Johannes ter Horst kon ik helemaal niets vinden wat lijkt op de Ommense foto's. Vooral de laatste opereerde in grote gewapende groepen, hij schreef drie bevrijdingsacties uit gevangenissen op zijn naam. Buiten Oost-Nederland ten onrechte weinig bekend, maar waar het hier om gaat: Op de aan hem gewijde website staat geen enkele 'gewapende'foto.

Pasfoto’s en familieplaatjes van illegalen zijn er genoeg, maar daarop zeker geen wapens. De simpelste Google-zoekopdracht 'verzetsgroep'scoorde nog wel.

De mooiste collage van gewapende verzetsgroepen die ik tot nu toe op internet kon vinden, was die van een onduidelijk site uit Vollenhove. Ellenlange pagina vol tekst en foto's van aldaar belangrijke gebouwen en portretjes. Het mooiste bewaarde komt het laatst: Vier foto's van verzetsgroepen, machtig veel in een vierduizend koppig stadje in de kop van Overijssel.

 Er zijn in vier groepsfoto's beslist 'dubbelingen' bij die zestig hoofden. De brij van namen ontrafel ik niet. Het gaat me alleen om de vraag: Gefotografeerd in de oorlog of daarna?

Staat klip en klaar bij de technisch mooiste foto met een grote groep. Gemaakt op landgoed De Lindenhorst, waar het verzet 'kantoor hield'. Met dat woordgebruik ben je niet meer ondergronds. Geen data bij de twee andere groepen, maar de beschrijvingen duiden op camerawerk na de capitulatie.

Trouwens, als strijders de moed hadden zich tijdens de oorlog gewapend te laten fotograferen, hoort elke geschiedschrijver, ook de beginnende amateur, dat te melden in de publicatie.

Acht sites die een nadere studie waard waren hadden soms prachtige foto's. In Hoekschewaard.nl  stonden de twee meest fotogenieke. Eerst weer een lange pagina ver naar beneden scrollen. Hieronder staat knokploeg Zinkweg, foto na de oorlog gemaakt, meldt de samensteller

De bovenste foto in  de kolom, komt uit dezelfde site. Ondenkbaar dat die voor de bevrijding is gemaakt. Beide in Oud Beijerland voor de plaatselijke HBS (nu Hoeksch Lyceum) gemaakt. Te centraal om met zovelen gewapend te poseren als de Duitsers nog de macht hadden.

Nogmaals twee stuks haalde ik uit de site Berkel Rodenrijs 2. Hier wordt gesteld dat de zestien strijders 'in de oorlogsjaren' actief waren, wellicht wordt bedoeld dat ze ook in bezettingstijd zijn gefotografeerd. Ik mis evenwel duidingen van plaats en tijd

De foto hiernaast is technisch nog matiger dan de Wolfskuil-foto's, maar iedereen staat er mooi op. Die grashelling kan overal zijn, mogelijk omgeven door veel dekkende bosschages. Wellicht voor de bevrijding gefotografeerd. 

De andere foto van die site, hier tweede kolomfoto links, is beslist naoorlogs. Zo'n groot bord sjouwde je echt niet mee als de Duitsers er nog waren.   

De derde kolomfoto haalde ik uit de site Kampina Airborne. Die meldt simpel dat de verzetsgroep uit Oisterwijk september 1945 is gedateerd. Het Brabantse dorp werd op 26 oktober bevrijd. De inferieure kwaliteit, (haastwerk) maakt geloofwaardig dat de Duitsers er nog waren. Slechts een enkel pistool zichtbaar, bij gevaar in een seconde weggemoffeld achter kleding.

Van de geschiedenissite  Hindeloopen  de laatste grote verzetsgroep die hier ruimte verdient. Zonder tijdsindicatie, maar slinks camerawerk voor de bevrijding valt niet uit te sluiten. Behoorlijk zwaar bewapend, maar dat gold ook voor de Dalfsense foto. 

Er is een morbide methode om vast te stellen of een verzetsgroepsfoto gegarandeerd tijdens de bezetting is gemaakt. Jan Houtman is een half jaar voor de bevrijding vermoord en staat op de twee Ommense foto's en die uit Dalfsen. Bovendien namen de Duitsers Seigers in juni 1944 gevangen.

Anderzijds, een verzetsgroepsfoto met strijders die allen overleefden, is geen hard bewijs dat die pas na de oorlog is gemaakt.

Ik wil die Ommense groepsfoto's doorgronden en op waarde schatten. Met mijn familielid, nooit gekend, toch dierbaar geworden, inschatten of ze 'gewoon' onalledaags zijn, bijzonder of uitzonderlijk.

Het is voor mij geen competitie waar de interessantste verzetsfoto's in bezettingstijd zijn gemaakt. Op het laatst realiseer ik me dat boeken uit de vorige eeuw veel ongedigitaliseerde foto's kunnen hebben. Al meen ik dat familie of beheerders van zulk materiaal ze ook later voor de nagedachtenis op www kunnen zetten.

Al blijken uiteindelijk twintig of meer vergelijkbare foto's te bestaan, die in de Wolfskuil zal mij nauwelijks van minder betekenis zijn. Het blijft een mooie aanvulling van de verzetshistorie, ook die van mijn familie.

Tenslotte is het redelijk ongewoon dat zulke foto's pas na ruim zeventig jaar volledig openbaar worden, met controle van de namen. 

Googelen is niet de degelijkste onderzoekmethode. Ik heb verschillende keren gezocht in online-archieven van Niod en het nationaal georiënteerde Verzetsmuseum Amsterdam, maar dat leverde slechts een enkele keer wat op, op ander gebied. Kwestie van onhandigheid met digitaal zoeken, onvoldoende digitalisering van papieren archieven of beide. Ik ga in de hoofdstad zeker nog praten. 

Volgende pagina: Monumenten Ommen