Een Betuwenaar eindigde een zwervend bestaan in Amsterdam en zijn leven op 11 april in Zijpersluis.

Duitser vreest verraad

De grootste roem van Tiel is een uit bessen opgebouwd manneke, Flipje. Veel mannen toonden aan niet van fruit te zijn, maar evenmin van staal. Twintig van hen kwamen om in het verzet.

Een van hen, Dirk Botterweg ontsnapte drie keer aan de Duitsers … en in lange omzwervinngen twee  keer aan het verzet, opgejaagd door verdenking van collaboratie. 

Dirk Botterweg (13 juni 1916) sloot zich in zijn geboorteplaats aan bij de verzetsgroep rond brandstoffenhandelaar Gerrit Jan Laagwater. Die verzamelde wapens, drukte en verspreidde Vrij Nederland en maakte valse persoonsbewijzen.

Na een arrestatie in het najaar van 1941 vonden de Duitsers niets en werd het duo vrijgelaten. Ze doken onder in Arnhem, waar Botterweg bij een inval op 25 juni 1942 in een schuilhoek aan arrestatie ontsnapte. De twee ‘verzetsvrienden’ werden uiteindelijk in het Amsterdamse Parkhotel, gearresteerd op 9 december 1942.

Oranjehotel

Met een wapen, vaak goed voor de doodstraf. Botterweg belandde in het Oranjehotel, de beruchte gevangenis in Scheveningen. Kriminalrat H.E. Harders verhoorde hem. De twee kenden elkaar, Botterweg had hem ooit omgekocht om gevangenen vrij te krijgen.

Een aparte situatie, want in dit geval vreesde de Duitser verraad… als Botterweg bij te lang verblijf in Scheveningen zou gaan praten. Weer een gelukje, want na drie maanden kwam hij vrij, een oogwenk bij wapenbezit van een burger. Wel moest hij beloven tipgever te worden.

Death or alive’

De tipgever heeft de Duitsers nooit getipt, want Botterweg verdween lang van de radar. Omdat hij vanwege zijn vroege vrijlating werd verdacht van verraad. Laagwater, gepakt in dezelfde omstandigheden, werd  op 10 december 1943 gefusilleerd. In zogeheten signaleringsbladen van het verzet werd de naam van Botterweg landelijk verspreid. Waarschijnlijk op de toon ‘death of alive’, zoals de affiches in het Wilde Westen.

Hij moet zich door allen vervolgd hebben gevoeld, ook door de Duitsers toen ze niets van hem hoorden. In Gieten (Gr) werd hij in januari 1944 door het verzet opgespoord, kort na de dood van Laagwater. Een soort veldrechtbank veroordeelde hem ter dood.

Botterweg ontsnapte opnieuw, ging naar Nijmegen, waar hij weer op het nippertje ontkwam aan een jagende knokploeg. Om zich in augustus 1944 in Amsterdam aan te sluiten bij knokploeg Reintje de Vos. Dirk en Ton Bons onderwierpen hem aan een grondig verhoor en vertrouwden hem daarna. Hij werd officier toen Reintje de Vos zich met andere knokploegen fuseerde tot Linie-West, was erbij toen de top in de Händelstraat vergaderde.

Het fortuin van ontsnappingen was toen op, eindigde voor het vuurpeloton van Zijpersluis.

Blijvend verzet

Waarom sloot Tielse Dirk zich aan bij de knokploeg van Amsterdamse Dirk na zoveel dreiging van het verzet elders?  ,,Hij bleef zich verzetten tegen de bezetting’’, analyseert Peter Schipper. De museumconserevator schreef voor het Biografisch Woordenboek van Tiel het hoofdstuk over Botterweg en maakte met Stadsomroep Tiel een televisieopname van een kwartier, met opnamen in Zijpersluis, Eerebegraafplaats Bloemendaal en de Händellaan in Amsterdam.

Sinds de fusillade hoeft niet meer te worden getwijfeld aan Dirk Botterweg. De hoofdbewoner van Händellaan 1 verraadde Reintje de Vos. Bij een diepgaand onderzoek in 1945 werd Botterweg van alle blaam gezuiverd.Op 13 oktober 1945 werd een gedenksteen in de kruidenierszaak van zijn ouders aan de Waterstraat onthuld. In het bijzijn van stafleden van Prins Bernhard, schrijft Schipper. Bij een renovatie is de plaquette naar Streekmuseum Tiel gebracht, waar Schipper conservator is. 

Die maakt deel uit van een intieme oorlogstentoonstelling. Daar worden de omgebrachte verzetsstrijders en de vermoorde Joden in eenvoudige iconen herdacht. In de hoogste stijlkamer, tussen diverse herinneringen aan die tijd.

In 1994 kreeg Tiel een Dirk Botterwegstraat.

Volgende pagina: Jong verzet