(Verbreding)
(De betekenis van de verbreding is in het vorige hoofdstuk uitgelegd. Volgend jaar wil ik aandacht besteden aan de herdenking van de februaristaking bij de Dokwerker.)
Een beetje twee wereldoorlogen
De holocaust kende een wreed pallet aan aanhoudende geselingen, leert de toespraak van Hedy d’Ancona tijdens de herdenking 2014 van Doorgangskamp Schoorl. Inmiddels 77 jaar, ziet er nog goed uit, maar daar let je niet op als ze vertelt: ,,Mijn vader werd in 1942 op transport gezet en overleefde als dwangarbeider in de steengroeven, de ondervoeding en de mishandelingen. Hij bezweek tijdens een transport; voor de bevrijders uit.’’ Na 69 jaar kon de dochter zich nog steeds inleven in ruim duizend dagen ranselend gesol tot een zinloos einde.
Basisschoolleraar Meike Hoogeboom vertegenwoordigt de jongste generatie onder volwassenen. Ze vertelt van jongs af onder de indruk te zijn van de oorlogsverschrikkingen. In Havo 5 maakte ze een profielwerkstuk over Kamp Schoorl en zit sindsdien als junior in de organisatie.
Kinderen van de Teun de Jagerschool houden korte voordrachten. Ze geven vertrouwen dat de herdenkingen van Schoorl nog decennia worden herhaald. De klas zit op de glooiing voor het monument en vormt een dankbaar gehoor.
Het koor Haimisj Zain leidt met treurzang het jiddische gebed in van de Amsterdamse rabijn Spiero. Niet te volgen, tot de opsomming Treblinka, Auschwitz, Sobibor, Theresienstadt, Mauthausen en nog enkele van die hellen. Steeds opnieuw die associaties met stapels lijken, bij elke plaatsnaam opnieuw.
Dan de krans- en bloemleggingen. Ongeveer twintig, uit een duindorp. Alle leeftijden zijn vertegenwoordigd. Het duurt lang, kan zo’n hulde te lang duren?
Veel hoor en zie ik vanaf een door klaprozen omzoomd pad. Met mijn camera hoop ik beelden met extra bloemen bij de kransen te creëren. Thuis achter de computer zie ik een extra symboliek. Klaproosjes groeiden en bloeiden gewoon door tussen loopgraven van een volle eeuw geleden.
Ze werden het icoon van de Eerste Grote Uitroeiing, op enkele foto’s verenigd met de herdenking van de Tweede. Het moet de Allerlaatste blijven.
We telden na 1945 nog verschillende genocides over de wereld en ook op ons continent, gelukkig niet meer waar Europa koos voor vereniging.
Geen vakantie aan zee
Het was nog maar het begin, Concentratiekamp Schoorl was het eerste in Nederland, maar sloot al toen de grootste raciale vernietiging nog op gang moest komen. Het regime was naar mijn indruk niet zo zwaar als later in Polen, foto’s van mishandelingen zijn er niet.
Maar vanuit doorgangskamp Schoorl zijn wel duizend vaderlanders naar de groeiende vernietigingskampen getransporteerd en daar omgebracht. Meer dan de helft van het totaal, want tussen 23 februari en oktober 1941 zijn in ‘Polizeiliches Durchgangslager Schoorl’ ongeveer 1.900 joden en politieke gevangen (vooral communisten) geïnterneerd. Of oom Dirk toen al zijn onderduikhulp was gestart is onduidelijk, die razzia's die in februari 1941 tot de Februari-staking leidden, inspireerden hem beslist.
Van de 649 naar Mauthausen getransporteerde Joden keerden er slechts twee terug. Vier jaar en drie maanden was voor 647 mannen, vrouwen en kinderen veel te lang om te overleven.
Het kamp werd later in 1941 gesloten, waarschijnlijk omdat het te klein was voor efficiënte bewaking en te ver van het spoor. Bagatelliseren is dan verleidelijk voor Kamp Schoorl, maar genocides begonnen altijd met onderschatting .
Bijen bij barakken
In tegenstelling tot de kampen Vught, Amersfoort en Westerbork is van de barakken in Schoorl geen splinter meer over. Zonder enig tastbaar aandenken houden de gemeenschap en Staatsbosbeheer dit vroege voorportaal naar de ondergang in stand met een bescheiden expositie, een forse maar eenvoudige gedenksteen, een jaarlijkse ruimhartige herdenking.
De expositie van kamp Schoorl in informatiecentrum Schoorlse Duinen heeft een verrassing. Het laatste fotopaneel staat naast een allerliefste uitleg van het bijenleven. Ze overlappen eigenlijk, een papieren bloem bloeit naast foto’s met gymnastische gevangenen. Na een kijkje naar de foto’s van het kamp…, genieten van bijen en andere natuur, van recreatie aan zee. Dankzij die zwaar bevochten, veroverde vrijheid.
Mailcontact: gerard@dirkbons.nl
Volgende pagina: Interviews